Gedrag & de intentie achter het gedrag

Boze engel

Hij ziet er uit als een engel, mijn klantje van 6. De mensen die de engel in hem nog kunnen zien, zijn op 1 hand te tellen. Zijn boosheid is bijna groter dan hij zelf is, het lijkt hem op te eten en bepaalt grotendeels zijn gedrag. Door datzelfde gedrag is hij inmiddels aan zijn derde school begonnen en staat op het punt om nog een stapje dieper het speciaal onderwijs in gestuurd te worden. Er lopen onderzoeken en uit die onderzoeken zullen ongetwijfeld diagnoses volgen. Zo lang de boosheid nog in hem zit, vraag ik me af wat zo'n diagnose waard is. Maar het systeem vraagt om een diagnose, anders geen hulp.

De grote, lelijke boosheid komt ergens vandaan. Een vechtscheiding categorie ergste soort op cruciale leeftijd. Niet meer te herstellen, de wond is diep en groot bij alle betrokkenen en bij hem het meest.

De vraag van zijn moeder is helder, ze zoekt duidelijkheid in de wir war van hulpverleners, onderwijsgevenden, regels en afspraken. "Eigenlijk wil ik gewoon weten wat ik concreet kan doen om mijn zoon te helpen met het loslaten van zijn boosheid. Ik sleep hem van school naar instantie en weer terug, maar hoe kan ik hem thuis helpen?"

Reageren op intentie en negeren van gedrag

Als hij tegenover me gaat zitten, begint hij meteen te spelen met alles wat ik op tafel heb neer gelegd. Nadat zijn moeder is vertrokken, kijkt hij me recht en uitdagend aan. Ik haat juffen en directeuren, zegt hij ineens. O, zeg ik. En ik wil ze eigenlijk vermoorden, maar dat mag ik niet zeggen. Ik laat geen enkele reactie zien. Ok zeg ik, hoe zou je dan willen vermoorden? Zijn hoofd gaat een beetje schuin, hij weet niet waar hij meer verbaasd over is, het uitblijven van de beoogde reactie of mijn vervolgvraag. Ik let goed op zijn ogen. Gaan ze naar links en zoekt hij naar wat hij ook alweer bedacht had, of gaan ze kort naar rechts en gaat zijn brein nu ter plekke iets verzinnen. Hij doet beiden niet, hij haalt zijn schouders op en begint over iets anders. Ik zeg dat ik het prima vind dat hij dingen zegt om me te laten schrikken, maar dat zijn ogen eerlijk zijn en het dus eigenlijk heel makkelijk is om te zien dat ze helemaal niet meent wat hij zegt. En dat het laten schrikken dus niet zo erg gelukt is.

De rest van ons gesprekje, verloopt goed. We spelen, hij vertelt veel en we lachen zelfs. Ik heb zijn test doorstaan. We tekenen samen zijn verhaal en ik zie hem steeds meer ontspannen.

Die avond heb ik zijn moeder aan de telefoon. Ik vertel haar wat ik heb gezien. Dat haar zoon ontzettend goed is in het ontregelen van zijn omgeving, daarvoor geen enkel middel lijkt te schuwen. Dat hij inderdaad heel erg veel boosheid heeft en het lijkt alsof hij wil dat iedereen om hem heen, net zo verward en boos moet zijn als hij zelf is. Dat al zijn gedrag daarop gericht lijkt te zijn. Zo lang hij zich onveilig voelt. Dat hij bij een gevoel van veiligheid, zijn ware aard durft te laten zien en er een creatief, speels en kwetsbaar jongetje tevoorschijn komt.

Het is even stil, dan hoor ik dat moeder huilt. Thuis bij moeder voelt hij zich veilig en moeder ziet haar zoon door het gedrag heen, maar ergens anders lijkt dat maar niet te lukken. Op school niet, bij vriendjes thuis niet. Daar laat hij gedrag zien en ontregelt.

Dan stelt ze de vraag waarop ik haar helaas het echte antwoord schuldig moet blijven. Waarom kunnen ze op een school die gericht is op gedragsproblemen, niet door het gedrag van mijn zoon heen kijken? Ik val zelden onderwijsmensen af, ik weet hoe ze hun best doen en werken in omstandigheden die het lastig maken om focus te houden op wat echt belangrijk is. Dus ik zeg iets over gedrag wat in een groep veel moeilijker te hanteren is dan thuis. Dat is waar, maar toch blijft haar vraag in mijn hoofd hangen.

Als ik er later over na zit te denken, draai ik haar vraag om. Waarom lukt het moeder wel om voorbij het gedrag te kijken? omdat ze vanuit liefde het goede wil blijven zien in haar kind. Waarom lukt het mij (in een 1 op 1 situatie) om voorbij het gedrag te kijken? Omdat ik gedrag van intentie scheid. Ik realiseer me dat ik dat kan omdat ik niet minstens 15 andere kinderen in mijn groep heb die reageren op zijn ontregelende houding, opmerkingen en interacties. Het gedrag is wat een kind laat zien, soms bewust en soms onbewust. De intentie is de bedoeling die achter het gedrag zit. De intentie is in principe altijd positief, in ieder geval voor het kind zelf.

De intentie achter het gedrag van mijn kleine klantje is waarschijnlijk dat hij zich hetzelfde wil voelen als anderen. Zijn gedrag is heel bewust. Deze factoren zijn belangrijk voor het helpen van moeder. We maken samen een plan, waarin we rekening houden met de intentie achter het negatieve gedrag.

Beter worden in het zien van de intentie

In het zien van de intentie en daarop te reageren in plaats van op het gedrag, kun je beter worden door het te trainen. Het is dus niet iets wat je wel of niet kan. Ik denk wel dat de ene persoon er van nature meer aanleg voor heeft.

Je kunt beter worden in het zien van de intentie door

• Goed te kijken naar iemands nonverbale communicatie en in het bijzonder naar de ogen

• Steeds jezelf de vraag te stellen: waarom zegt/doet deze persoon dit?

• In het antwoord altijd te zoeken naar een postitieve intentie (gevoel van veiligheid, erkenning, liefde)

• Waar mogelijk te reageren op de intentie en het (negatieve) gedrag te negeren